بررسی وارونگی دما(اینورژن) و اثر آن روي آلودگی کلان شهرها

خلاصه
پایداري جوي ناشی از وارونگی دمایی یکی از مهمترین علل افزایش پتانسیل آلودگی هوا بخصوص در کلانشهرها است. به طور طبیعی در لایه تحتانی جو(تروپوسفر) با افزایش ارتفاع، دما بطور آدیاباتیک خشک(بیدررو) کاهش مییابد، یعنی هواي سطح زمین که در مجاورت زیستکره واقع شده گرمتر از سطوح بالاتر است، لذا در چنین شرایطی نوسانات عمودي جو به راحتی مهیا شده و هواي سطح زمین با هواي پاك و پاکیزه سطوح بالایی جابجایی صورت داده و تهویه طبیعی به این شکل انجام میگیرد. اگر شرایط به گونهاي باشد که با افزایش ارتفاع دما نیز افزایش یابد، یعنی هواي مجاور سطح زمین سردتر از سطوح بالایی باشد، در این حالت جابجایی عمودي جو متوقف شده و هواي سطح زمین به حالت پایدار مسکوت میگردد، به چنین حالتی وارونگی دمایی یا اینورژن گفته میشود، و از آنجاییکه منابع آلاینده هوا به طور دائم آلایندههاي خود را در داخل لایه سطحی تزریق میکنند، غلظت آلایندهها در این شرایط به شدت افزایش مییابد . آلودگی هوا زمانی به شدیدترین حد خود میرسد که پدیده وارونگی، با ارتفاع کم و براي مدت طولانیتر در هواي شهر باقی بماند. در واقع لایه اینورژن با ارتفاع کم و مدت زمان مدید، حائل پایدار و ساکنی ایجاد میکند که مانع اختلاط این سطح با سطوح بالایی شده و با افزایش غلظت آلایندهها در زیر آن، آلودگی هوا تشدید میشود. وارونگی هوا به معناي تغییر یا انحراف هوا از وضعیت موجود به حالتی دیگر به علت ارتفاع میباشد که در بیشتر موارد به وارونگی دمایی مربوط بوده و منجر به تهدید سلامتی انسان ها میشود. این پدیده همچنین میتواند باعث جلوگیري از پدیده انتقال حرارت جابجایی گردد. وارونگی هوا به طور عمده باعث یخ زدن باران در مناطق سردسیر میشود. وارونگی دمایی بسته به نوع تشکیل و عوامل بوجودآورنده، به چهار دسته تقسیم میشود: تابشی، توربولانسی، فرونشینی و جبههاي. در این مقاله پس از بررسی عوامل بوجود آورنده وارونگی و انواع آن، اثرات این پدیده در آلودگی هوا و سایر عوامل زیانآور براي محیط زیست در یک کلانشهر مطرح میشود.

کلمات کلیدي:

آلودگی هوا، وارونگی دما، کلانشهرها

نویسندگان :

مسلم بور

اولین کنفرانس ملی عمران و توسعه ایران (1390)